فضولات انسانی یا همان ادرار و مدفوع حاوی مواد بیماری‌زا یا پاتوژن است که به راحتی می‌تواند خاک و یا منابع آبی را آلوده کند. فضولات انسانی از آن دست مواردی است که کمتر در کشور ما و در سفرهای کوه‌نوردی و طبیعت‌گردی به آن پرداخته می‌شود اما با روند افزایش جمعیت گردشگران در طبیعت در سال‌های اخیر به زودی به یک معضل جدی تبدیل خواهد شد. سالانه صدها و هزاران تُن فضولات انسانی توسط گردشگران وارد نقاط گردشگری می‌شود.

بانک اطلاعات کوهنوردی

تخمین زده می‌شود کوه دماوند سالانه حدود ۱۰۰۰۰ صعود را به خود ببیند، این یعنی بطور میانگین سالانه حدود ۵ تُن فضولات انسانی فقط در کوه دماوند باقی می‌ماند، به این آمار کوه‌های دیگر و نقاط گردشگری طبیعی دیگر را اضافه کنید و متوجه خواهید شد که اگر به فکر نباشیم در چند سال آینده تقریبا هرجا که در طبیعت بکر پا بگذاریم احتمالا با باقیمانده فضولات انسانی مواجه خواهیم شد.

در پارک‌های ملی آمریکا گردشگران باید با استفاده از کیسه های مخصوص تمامی فضولات انسانی را با خود حمل و از طبیعت خارج کنند. در کشور ما هیچ نظارتی بر این امر نیست و حتی صحبت کردن در این مورد نیز در بیشتر موارد به شوخی انجام می‌شود اما مسئله بسیار جدی است. تجزیه فضولات انسانی در کوهستان و در نواحی که آب و هوای سرد دارند سال‌ها طول می‌کشد و باکتری‌ها و ویروس‌های درون آن نیز به همین مدت باقی می‌مانند. برای دفع فضولات انسانی در طبیعت چند توصیه ساده وجود دارد که عمل کردن به آن‌ها نه تنها دشوار نیست بلکه باعث بهداشت خود و محیط خواهد شد.

نکته اول: افراد به هیچ عنوان نباید فضولات انسانی را درون غارها و تنگه‌ها (دره‌های باریک) جا بگذارند.
نکته دوم: افراد به هیچ عنوان نباید در نزدیکی منابع آبی (رود، چشمه، دریاچه، آبشار و…) فضولات انسانی را جا بگذارند.
نکته سوم: اگر در گروه‌های پر جمعیت بودید حتما توالت صحرایی ایجاد کنید.بانک اطلاعات کوهنوردی

اثر منفی فضولات انسانی را به دو روش می‌توان کاهش داد:
۱- با خروج مواد از طبیعت از طریق کیسه‌های مخصوص
۲- از طریق دفن این مواد

یک روش برای دفن وجود دارد که اثرات فضولات انسانی در طبیعت را به حداقل می‌رساند، در جایی غیر از غارها و تنگه‌ها، حداقل با فاصله ۶۰ متر دورتر از منابع آبی زمین را به عمق ۱۵ تا ۲۰ و قطر ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر حفر کنید، درون این چاله فضولات انسانی را دفع کنید، از دستمال کمتر استفاده کنید و دستمال مصرفی را بعد از اتمام درون چاله بیندازید، چاله را پر کنید.

به این روش، روش دفع “چاله گربه” گفته می‌شود. چاله گربه را در نقاطی که اکنون خشک و اما در مسیر عبور آب‌های فصلی هستند ایجاد نکنید، نقاط آفتابگیر روند تجزیه فضولات انسانی را تسریع می‌کند، برای شستن دست از مواد طبیعی و سازگار با محیط استفاده کنید؛ شستن با مواد شیمیایی در کنار منابع آبی سبب آلودگی آب خواهد شد.

طبیعت‌گردی پاک و بدون ردپا فقط خارج کردن زباله از طبیعت نیست بلکه مجموعه‌ای از اصول است که انجام آنها به حفظ و بقای محیط زیست منجر خواهد شد.

انجمن پزشکی کوهستان ایران