درد پاشنه به علل متفاوتی ایجاد می شود ولی شایعترین علت آن فاسئیت پلانتار Plantar fasciitis است. فاسئیت پلانتار بیماری بسیار شایعی است بطوریکه حدس زده می شود حدود ده درصد از افراد به نوعی در طول زندگی خود درگیر این بیماری می شوند. این بیماری بر اثر التهاب فاشیای پلانتار بوجود می آید.

فاشیای پلانتار یک لیگامان بلند و نازک است که درست زیر پوست کف پای شما قرار گرفته است. این لیگامان از پاشنه پا به زیر پنجه پا کشیده شده و موجب قوس کف پا می شود.

• علت درد پاشنه:
  بر اثر فشار بیش از حد به فاشیای پلانتار محل اتصال آن به استخوان پاشنه دچار کشیدگی و پارگی های میکروسکوپی می شود. پاسخ بدن به این اتفاق، التهاب و درد است. دردی که در محل اتصال این لیگامان به پاشنه احساس می شود.
•  عوامل زمینه ساز آسیب در کوهنوردان:
  ضربات مکرر به کف پا مانند راهپیمایی های طولانی مدت در کوهنوردی که در آن پاشنه پا بطور مکرر به زمین کوبیده می شود.
  • فعالیت بدنی جدید
  • افزایش شدت فعالیت بدنی
  • راه رفتن روی زمین سخت یا ناهموار
  • کفش نامناسب
  • افزایش سن و تغییر یافتن جنس بافت فاشیای پلانتار
  • سفت بودن عضلات پشت ساق پا
  • سفت بودن تاندون آشیل
  • چرخش کف پا به خارج
  • قوس کف پای زیاد یا کم
  • اضافه وزن
• خار پاشنه:
  باور بسیار شایعی در بین مردم و حتی پزشکان رواج دارد که درد پاشنه به علت خار پاشنه است. گرچه خیلی از افرادی که فاسئیت پلانتار دارند برجستگی کوچک استخوانی در زیر استخوان پاشنه دارند که به آن خار پاشنه می گویند. توجه به این نکته مهم است که علت درد، خار پاشنه نیست.

وجود یک برجستگی استخوانی در زیر استخوان پاشنه علت درد آن ناحیه نیست همانطور که با خارج کردن این برجستگی استخوانی درد از بین نمی رود. از هر ده نفر یک نفر خار پاشنه دارد ولی همه آنها درد ندارند.

• خصوصیات درد پاشنه:

درد در زیر پاشنه مهمترین علامت این بیماری است. درد در صبح وقتی از رختخواب بلند میشویم در چند قدم اول بیشتر است. یا بعد از مدتی نشستن و یا رانندگی وقتی بلند شده و شروع به راه رفتن می کنیم در چند قدم اول درد شدید است ولی بعد از چند دقیقه یا کمتر، شدت درد کم شده یا از بین می رود. گاهی درد در حین راه رفتن و دویدن ایجاد می شود ولی در اکثر اوقات شدت درد بعد از راه رفتن است.

تشخیص:
تشخیص این بیماری با صحبت پزشک با بیمار و معاینه است و نیازی به بررسی پاراکلینیکی ندارد. در معاینه فشار به زیر پاشنه در ناحیه ای که به سمت داخل پاشنه نزدیکتر است موجب احساس درد می شود.

•  درمان غیر جراحی:
  بیش از ۹۰ درصد بیماران با اقدامات غیر جراحی بهبود میابند. اقدامات درمانی عبارتند از :

استراحت: اگر درگیر فعالیت وزشی خاصی هستید که در آن پاشنه پا تحت ضربات و فشار مداوم است باید این فعالیت ورزشی را کم و یا حتی موقتا قطع کنید.

سرما: پاشنه پا را روی یک بطری یخ زده یا کیسه پلاستیکی حاوی تکه های یخ بگذارید. روزی ۴-۳ بار و هر بار ۲۰ دقیقه این کار را تکرار کنید.

دارو: دارو های ضد التهابی مانند بروفن یا سلکوکسیب موجب کاهش درد و التهاب می شود.

حرکات درمانی: انجام برخی حرکات درمانی خاص که عضلات پشت ساق و فاشیای پلانتار را تحت کشش ملایم قرار داده و آنها را نرم و قابل انعطاف می کنند. این حرکات عبارتند از:
-کشش عضلات پشت ساق
-کشش فاشیای پلانتار

تزریق: تزریق دارو در محل درد ممکن است توسط پزشک معالج برای درمان استفاده شود.

کفی: کفی های سیلیکونی زیر پاشنه را نرم نگه داشته و آنرا از ضربات مکرری که درد را تشدید میکند حفظ می کند.

اسپلینت شبانه: معمولاً وقتی فرد در شب می خوابد کف پایش به پایین خم شده و این موجب می شود تا فاشیای پلانتار ریلاکس شده و در صبح که فرد از خواب بلند می شود طول آن قدری کوتاه تر شده است و همین امر موجب شدت درد صبحگاهی است. با استفاده از یک آتل یا اسپلینت در هنگام خواب که به پا و ساق بسته میشود مچ پا در حالت ۹۰ درجه نگه داشته شده تا کشش فاشیای پلانتار در حین خواب حفظ شود.

فیزیوتراپی: با این روش با تاباندن امواج پرقدرت صوتی به ناحیه پاشنه روند ترمیم آسیب های فاشیای پلانتار تسریع می شود.

•  درمان جراحی:

اگر بعد از یکسال درمان فعال، درد همچنان باقی ماند پزشک معالج ممکن است تصمیم به انجام عمل جراحی بگیرد.

انواع این اعمال عبارتند از:

آزاد کردن عضلات پشت ساق برای افزایش قابلیت انعطاف مچ پا
آزاد کردن فاشیای پلانتار بصورت بریدن قسمتی از فاشیا برای افزایش قابلیت انعطاف فاشیا
هر دو این اعمال جراحی را می توان به روش باز یا با آندوسکوپی انجام داد.

دکتر هومن ابراهیمی
بخش آموزشی انجمن پزشکی کوهستان ایران